Επιστημονική Ονομασία: Capra aegagrus cretica
Κατανομή : Κρήτη και κάποια μικρά κοντινά νησιά.
Διατροφή: Φυτοφάγο. Φύλλα θάμνων και δέντρων, χόρτα.
Βιότοπος: Απόκρημνες ορεινές περιοχές
Βάρος: αρσενικό: 45-90 κιλά, θηλυκό: 25-55 κιλά
Διαστάσεις: 1,29-1,52μ. ύψος 55-90εκ
Κυοφορία: Κυοφορία 150-160 μέρες, 1-2 μικρά
Διάρκεια ζωής: ~22
Κοινωνική δομή: ομάδες 5-25 ατόμων με ένα αρσενικό και πολλά θηλυκά και τα μικρά τους.
Πληθυσμός στη Ελλάδα: ~2.000
Κατάσταση IUCN στην Ελλάδα: Κινδυνεύον
Απειλές: Διασταύρωση με οικόσιτα κατσίκια και παράνομο κυνήγι.
Γνωρίζετε ότι: Είναι ενδημικό είδος της Κρήτης όπου το συναντάμε στα Λευκά Όρη και σε κάποια μικρά νησιά γύρω από την Κρήτη. Επίσης, έχει εισαχθεί σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπως τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας. Το κρι-κρι εισήχθη τη Νεολιθική Εποχή από την Ασία στην Κρήτη και αργότερα διασταυρώθηκε με οικόσιτα κατσίκια. Ωστόσο, διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα άγρια χαρακτηριστικά των συγγενικών του ειδών της Ασίας.
Το αγρίμι της Κρήτης είναι αυτό το πανέμορφο, γρηγορότατο και περήφανο ζώο που κινδύνευσε να εξαφανιστεί. Στη δεκαετία του 1960 υπολογίζετο ότι ζούσαν γύρω στα 200 ζώα. Την εποχή εκείνη υπηρετούσε στα Χανιά ως εισαγγελέας εφετών ο Γεώργιος Γιαννακόπουλος και αφύπνισε για τη διάσωση του θησαυρού των Λευκών Ορέων. Ύστερα από τις ενέργειες του ανθρώπου αυτού, καθώς και τις επαρχίας Σφακίων, με το Β.Δ. 781/1962 ανακηρυχθηκε εθνικός δρυμός μια έκταση 48500 στρέματα . Στην εποχή μας ο αριθμός αυτού του ζώου φτάνει τις 2000. Υπολογίζεται ότι το φαράγγι της Σαμαριάς, όπου απαντάται το αγρίμι δημιουργήθηκε πριν 14000000 χρόνια. Τώρα έχει πλουσιότατη βλάστηση και τοπία που μοιάζουν με ζωγραφικούς πίνακες.Το μήκος του είναι μέχρι 1,30-1,40 μέτρα και το αρσενικό φτάνει τα 40 κιλά. Το θηλυκό γίνεται μικρότερο και τα νύχια του είναι όπως της κατσίκας, με την οποία συγγενεύει και με την οποία διασταυρώνεται. Έχουν χρώμα καφετί, το οποίο, κατά την εποχή του ζευγαρώματος τον Οκτώβριο και Νοέμβριο, γίνεται ανοιχτότερο. Στα 10 χρόνια, εποχή κατά την οποία αρχίζει το γήρας το χρώμα τους ανοίγει και πάλι. Έχουν μεγάλο γένι. Το αγρίμι μπορεί να πηδήξει και πάνω από 8 μέτρα.Είναι φυτοφάγο μηρυκαστικό, αρτιοδάχτυλο. Τα κέρατα του αρσενικού φτάνουν το 1 μέτρο. Στη ράχη τους έχουν μια σκούρα καφετί γραμμή από το κεφάλι μέχρι την ουρά. Η κύησή τους κρατά 5 μήνες. Το αγρίμι της Κρήτης, το επονομαζόμενο κρι-κρι, είναι το πιο χαρακτηριστικό ζώο της κρητικής πανίδας και αποτέλεσε από αρχαιοτάτων χρόνων σύμβολο κρητικής λεβεντιάς. Στην Κρήτη το συναντάμε σε απόκρημνους βράχους και γκρεμούς φαραγγιών, όπου σκαρφαλώνοντας βρίσκει χόρτα και χαμόδεντρα από τα οποία διατρέφεται.
Παλαιοί βοσκοί λένε ότι ο ιδανικότερος τόπος για τ’ αγρίμι, είναι το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης. Έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται και από πλευράς χρώματος με το φυσικό του περιβάλλον. Παρά το πολυγαμικό του χαρακτήρα του, το αρσενικό παρουσιάζει μοναχική συμπεριφορά κατά την εποχή του ζευγαρώματος. Ο αίγαγρος θεωρείτε πρόγονος της κατσίκας, την ξεπερνά όμως σε μέγεθος φτάνοντας το 1,5 μέτρο μήκος και τα 80 κιλά βάρος.Χαρακτηριστικά είναι τα μεγάλα τοξοειδή κέρατα που φτάνουν μέχρι 1,20μ. μήκος. Δυστυχώς το κυνήγι του, αν και απαγορεύεται, έχει φέρει τους πληθυσμούς του ζώου αυτού σε οριακή κατάσταση. Τώρα πια το είδος του είναι κάτω από την κρατική προστασία στους Εθνικούς δρυμούς, όπως είναι το φαράγγι της Σαμαριάς.Tο αγρίμι δεν αφανίστηκε, κακοποιήθηκε, όμως, το όνομά του με το παρατσούκλι «κρι-κρι». Η ονομασία Κρι-Κρι λέγεται ότι του δόθηκε από τους Αμερικάνους όταν το 1950 ένας Κρητικός, πρόεδρος της κοινότητας Επανοχωρίου, έπιασε ένα μικρό αγρίμι και θέλησε να το κάνει δώρο στον πρόεδρο των Η.Π.Α. Τρούμαν. Το μικρό αγρίμι αποτέλεσε στολίδι του ζωολογικού κήπου της αμερικανικής πρωτεύουσας, όπου και μεταφέρθηκε με αεροπλάνο.
Αναπαραστάσεις σε ανάγλυφα του μινωικού πολιτισμού πιστοποιούν την σε άλλες εποχές ευημερία του ζώου σε όλα τα μέρη της Κρήτης. Στα κέρατά του προσέδιδαν κάποια ιερότητα και έχουν έρθει στο φως μέσα από ανασκαφικές δραστηριότητες. Ο αίγαγρος είναι από τα ζώα που παρουσιάζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό. Στην κοινωνική τους οργάνωση μελετητές συνάντησαν ιεραρχία, τα θηλυκά ζουν σε αγέλες μέχρι και 20 μέλη, ενώ τα αρσενικά ζουν μοναχικά.
Το κρι-κρι (Capra aegagrus creticus), μερικές φορές αποκαλούμενο κρητική αίγα, αγρίμι ή κρητικό αγριοκάτσικο, θεωρείται υποείδος του αγριοκάτσικου. Το κρι-κρι είναι ένα μεγάλο οπληφόρο θηλαστικό γηγενές της ανατολικής Μεσογείου το οποίο σήμερα βρίσκεται μόνο στην Κρήτη και τρία μικρά νησάκια κοντά της (νήσοι Δία, Θοδωρού, και Άγιοι Πάντες).
Το κρι-κρι έχει ανοιχτόχρωμη καφέ γούνα με μια πιο σκούρα λωρίδα γύρω από το λαιμό του. Έχει δύο κέρατα τα οποία διευθύνονται προς τα πίσω. Στο φυσικό τους τόπο είναι ντροπαλά και ξεκουράζονται στη διάρκεια της ημέρας. Αποφεύγουν τους τουρίστες και κάνουν μεγάλα πηδήματα ή ανεβαίνουν απότομες πλαγιές χωρίς πρόβλημα.Το κρι-κρι δεν θεωρείται αυτόχθων της Κρήτης, αλλά εισήχθη στη Μινωική εποχή. Πάντως, δεν εμφανίζεται πουθενά αλλού και συνεπώς θεωρείται ενδημικό είδος της Κρήτης. Παλιότερα ήταν κοινό σε όλο το Αιγαίο αλλά το τελευταίο του καταφύγιο είναι στις κορυφές των Λευκών Ορέων στη δυτική Κρήτη – ιδιαίτερα σε μία σειρά σχεδόν κατακόρυφων βράχων 900 μέτρων στο φαράγγι της Σαμαριάς. Το φαράγγι έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός για να προστατευθεί η σπάνια πανίδα και χλωρίδα του. Φιλοξενεί άλλα 14 ενδημικά ζωικά είδη και προστατεύεται από την UNESCO ως Απόθεμα της Βιόσφαιρας (Biosphere Reserve). Το 1960, το κρι-κρι ήταν απειλούμενο είδος με καταγεγραμμένα λιγότερα από 200. Ήταν η μόνη πηγή κρέατος για τους αντάρτες την εποχή της Κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η απειλή για το κρι-κρι ήταν ο κυριότερος λόγος ανακήρυξης της Σαμαριάς ως εθνικού δρυμού στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Υπάρχουν ακόμα μόνο περί τα 2000 ζώα στο νησί και θεωρούνται ακόμα απειλούμενα: τα βοσκοτόπια σπανίζουν και ασθένειες τα προσβάλλουν. Η ανάμειξη με την κοινή αίγα είναι όμως ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Το κυνήγι τους απαγορεύεται αυστηρά στο νησί ενώ επιτρέπεται κατόπιν ειδικής αδείας από το δασαρχείο Ηρακλείου στο νησάκι Δία.
Αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν βρει διάφορες τοιχογραφίες του κρι-κρι. Κάποιοι ακαδημαϊκοί πιστεύουν πως το ζώο αυτό λατρεύτηκε στο νησί κατά την αρχαιότητα. Στα αρσενικά ακόμα και σήμερα δίνεται το όνομα «αγρίμι» ενώ το όνομα «σανάδα» χρησιμοποιείται για τα θηλυκά. Το κρι-κρι είναι ένα σύμβολο του νησιού και χρησιμοποιείται πολύ σε τουριστικά καταλύματα και επίσημες εκδόσεις παρά το γεγονός ότι ελάχιστοι τουρίστες, ακόμα και ντόπιοι, έχουν δει έστω και ένα.Η μοριακή ανάλυση δείχνει πως το κρι-κρι δεν είναι ξεχωριστό υποείδος του αγριοκάτσικου, όπως αρχικά επικρατούσε. Αντίθετα είναι ένα άγριο κατσίκι καταγόμενο από τα πρώτα κοπάδια εξημερωμένων κατσικιών στη Μικρά Ασία και άλλα μέρη της ανατολικής Μεσογείου περί το 8.000 με 7.500 π.Χ. Ενώ αυτό μπορεί να επηρεάσει το νομικό καθεστώς προστασίας του, το κρι-κρι είναι ένα από τα εμβλήματα της Κρήτης, είχε τεράστια πολιτιστική σημασία στην ιστορία του νησιού και συνεπώς η προστασία αυτού που αντιπροσωπεύει ένα στιγμιότυπο σχεδόν 10.000 ετών της πρώτης εξημέρωσης της κατσίκας θα πρέπει να θεωρείται πολύτιμο από μόνο του.
